Za kulisami - Podróż z psami tropiącymi gepardy w Kenii

Przedstawiliśmy już wielu różnych bohaterów z rodziny Naturavetal^®, takich jak górskie psy ratownicze Merlin i Ivy, psy terapeutyczne Alaska i Lou, psy poszukiwawcze oraz fantastyczne psy służące w służbie ochrony przyrody i gatunków. W tym artykule dr Slotta-Bachmayr zabiera nas do Kenii na spotkanie z psami tropiącymi gepardy. Są to specjalnie wyszkolone psy, które są w stanie precyzyjnie wyczuć obecność geparda – po co to robią? Dowiedz się w tym artykule.

W jaki sposób pies tropiący może pomóc w ochronie gepardów i ułatwić badania nad nimi?

Pies do tropienia gepardów wyczuwa i rozpoznaje węchem odchody tych drapieżników i w ten sposób może sygnalizować ich obecność w okolicy. Nie ma zatem potrzeby aktywnego szukania i przez to ingerowania w zwyczaje gepardów – wykorzystanie szkolonych psów jest metodą całkowicie nieinwazyjną i gepardy praktycznie nie są narażone na żadne nieprzyjemności. W przypadku wykrycia odchodów geparda można je wykorzystać do analizy DNA, składu pożywienia lub stanu zdrowia.

Leopold Slotta-Bachmayr jest naukowcem i trenerem psów w Salzburgu. Współpracuje z Action for Cheetah w Kenii od 2022 r. i nie tylko wspiera organizację w szkoleniu psów i ich opiekunów, ale także certyfikuje zespoły i współpracuje z nimi przy próbach pracy. W październiku 2023 r. ponownie udał się do Kenii, aby wspólnie z Action for Cheetah szukać gepardów.

Czym charakteryzują się psy tropiące gepardy?

Psy i gepardy - jak to w ogóle działa?

Psy są wykorzystywane do polowań od tysięcy lat, często nie robiąc nic poza szukaniem określonych gatunków zwierząt i wskazywaniu ich myśliwemu. W ciągu ostatnich 30 lat naukowcy coraz częściej wykorzystywali te psie umiejętności do szukania zagrożonych lub rzadkich dzikich zwierząt. W tym celu wykorzystują wrażliwy nos psów, który nie tylko umożliwia im niezawodne rozpoznawanie poszczególnych gatunków zwierząt, ale także znajdowanie ich z dużej odległości. Wykorzystując swój niesamowity węch, zwykle znajdują szukane zwierzęta znacznie szybciej i efektywniej niż ludzie.

Gepard jest najszybszym ssakiem lądowym na świecie. Jest w stanie biec z prędkością do 130 km/h. Występuje zarówno w Afryce, jak i w niektórych częściach Azji. Szacuje się, że w Afryce żyje około 7000 gepardów, z czego około 1500 w Kenii. Zwierzęta te są szczególnie zagrożone z powodu ingerencji w ich siedliska i związanych z tym tarć pomiędzy nimi a ludźmi, a także przez nielegalny handel – to m.in. w tych sytuacjach psy tropiące gepardy wchodzą do gry.

Specjalne psy tropiące są szkolone do wykrywania obecności gepardów poprzez wyczuwanie ich odchodów. Umożliwia to nie tylko uzyskanie informacji o populacji i rozmieszczeniu gepardów za pomocą analiz DNA, ale także zapewnia możliwość podjęcia działań zapobiegawczych w obszarze ochrony, na przykład dla zwierząt domowych miejscowej ludności.

Ile psów tropiących gepardy pracuje dla Action for Cheetah?

Jak wygląda normalny dzień psa tropiącego gepardy?

Obecnie w ACK pracują dwa psy tropiące. Madi to 8-letni samiec mieszaniec rottweilera i border collie, a Persi to 4-letnia suczka owczarka belgijskiego malinois. Inny pies, 11-letni Warrior, jest już na emeryturze. Psy te są prawdziwymi psami pracującymi, które są szkolone w Nairobi lub w Samburu. Zespół składa się z 4 przewodników, którzy są odpowiedzialni za pracę z psami. Ich praca rozpoczyna się rano, zaraz po wstaniu z łóżka. Psy są dokładnie sprawdzane pod kątem ran i pasożytów. Pasożyty są jednym z największych zagrożeń dla psów w Afryce, więc wymagana jest tutaj szczególna ostrożność. 

Następnie mierzona jest temperatura ciała psów, aby upewnić się, że są one całkowicie zdrowe i gotowe do działania. W dalszej kolejności odbywa się długi spacer, ponieważ sprawność fizyczna jest gwarancją, że psy będą w stanie dobrze pracować w terenie. Mówimy o dwóch do trzech godzin spacerów. Jeśli temperatury na to pozwalają, po tym następuje trening sygnalizacji lub motywacji, aby zapewnić realizację późniejszych zadań. Zwykle temperatury na zewnątrz około południa nie pozwalają na dalsze działania i dopiero wieczorem odbywają się dalsze sesje treningowe i spacer.

Jaka jest procedura pracy z psami tropiącymi gepardy? 

Jeśli szukanie jest zaplanowane na jeden dzień, rozpoczyna się ono dzień wcześniej, ponieważ przewodnicy psów muszą najpierw sprawdzić obszar poszukiwań. Zwykle zdarza się, że ktoś zauważył geparda i zostało to zgłoszone jednemu z oficerów terenowych. Następnie raport przekazywany jest zespołowi z psami, a przewodnicy przybywają sprawdzić obszar.

Pod uwagę brane są różne czynniki: Jaka jest roślinność na miejscu? Czy psy mogą się swobodnie poruszać? Czy w obszarze poszukiwań znajdują się inne zwierzęta?

Psy zwykle pracują w specjalnych butach ze względu na kłujące rośliny. Czy jest tu dużo innych zwierząt i jakich? Zwierzęta w obszarze poszukiwań utrudniają poszukiwania i mogą rozpraszać psy. Czy są jakieś zagrożenia dla psów, takie jak lamparty, lwy lub pawiany? Niebezpieczeństwa wymagają specjalnego podejścia i stosowania sprzętu do ochrony psów. Z jednej strony psy noszą specjalną odporną kamizelkę, która chroni je przed pazurami i zębami. Z drugiej strony, tak zwani spotterzy zabezpieczają teren poszukiwania psów. Spotterzy oznaczają pas poszukiwań, aby przewodnicy psów wiedzieli, gdzie szukać i obserwują teren, aby ostrzegać przed niebezpieczeństwami.

Samo szukanie odbywa się zazwyczaj w trudnym terenie, bez dróg i ścieżek, i jest zaplanowane na GPS. Koordynator kieruje ruchami przewodnika za pomocą urządzenia GPS, który z kolei obserwuje i prowadzi swojego psa. Oprócz przewodnika psa, koordynator jest również odpowiedzialny za obserwatorów i naukowca, który dokumentuje i zbiera znaleziska psów. Co szczególnie ważne - przynajmniej co 30 minut robiona jest przerwa, aby psy się nie przegrzały. Odpoczywają w cieniu, otrzymują wodę, a także zakładaną mają kamizelkę chłodzącą. Poszukiwania są kontynuowane tylko wtedy, gdy psy są ponownie w pełni sił. Gwarantuje to nie tylko skuteczność poszukiwań, ale także dobre samopoczucie psów.

Udana misja

Relacjonuje dr Slotta-Bachmayr 

Dzień 1
“Już wcześniej było wiadomo, że gepardy wykorzystują obszar wokół Barsilinga. ACK znalazło już tutaj odchody i ślady gepardów kilka tygodni temu i chcieliśmy ponownie przeszukać ten obszar. Dzisiaj chcieliśmy poznać siedlisko i możliwe zagrożenia. Obszar jest dobrze widoczny, słabo porośnięty roślinnością i jest na nim tylko kilka zwierząt domowych, ale także słonie, pawiany i lamparty, więc jutro będziemy musieli być trochę ostrożni."

Dzień 2
"Następnego dnia opuściliśmy obóz punktualnie o 5:30 rano, w całkowitej ciemności, a poszukiwania rozpoczęły się o 7:00 rano. Optymalne warunki: lekki wiatr, stosunkowo chłodno i brak zwierząt w okolicy. Koordynacja pomiędzy przewodnikiem z psem, dwoma spotterami na obrzeżach i koordynatorem poszukiwań działała perfekcyjnie. Co 30 minut przerwa na 10 minut, aby pies mógł odetchnąć, więc trwało to prawie 3 godziny z pracą w pasie terenu o szerokości 100 metrów. Około godziny 10.00 pokryliśmy nieco ponad połowę obszaru o powierzchni 1 km². Potem zrobiło się zbyt gorąco. Będziemy kontynuować jutro. Następnie przeszukamy resztę obszaru. Niestety nic nie znaleźliśmy, ale Madi wykazała duże zainteresowanie jednym z oznaczonych drzew. Pachniało gepardem."

Dzień 3
"Następnego dnia kontynuowaliśmy w Barsilinga. Druga część obszaru nadal wymagała przeszukania, a ponieważ Persi był nadal kontuzjowany, ponownie towarzyszyła nam Madi. Wszystko zaczęło się od pięknego świtu i świeżych śladów geparda, które oficer terenowy ACK Chris Lentaam odkrył przed rozpoczęciem poszukiwań przy dobrze znanym oznaczonym wcześniej drzewie. Podczas poszukiwań Chris znalazł więcej śladów, a potem ja również natknąłem się na trop geparda. Następnie Madi znalazła nowe, nieznane wcześniej drzewo z odchodami geparda. To sprawiło, że trening i poszukiwania okazały się całkowicie warte zachodu. Odchody gepardów są zbierane, pakowane i wysyłane do laboratorium. Po udanych poszukiwaniach wróciliśmy do obozu i mogliśmy się wyspać."

Wynik misji

Ze względu na przedłużający się okres suszy, gepardy na tym obszarze stały się znacznie mniej liczne. Jednak po przeanalizowaniu odchodów geparda w laboratorium ustalono, że pochodzą one od zwierzęcia, które jest "nowe" na tym obszarze. Może to oznaczać, że gepardy powoli powracają na ten obszar po okresie suszy. Informacje te mogą zatem bezpośrednio przyczynić się do ochrony populacji.